Drzeworyt

Dodano: 23-09-2021 w kategorii: Historia rycin

Co to jest drzeworyt?

Drzeworyt to najstarsza technika graficzna druku wypukłego. Nazwą tą określa się również odbitkę powstałą przy użyciu tej techniki. Na drewnianą deskę lub klocek przenosi się z oryginału rysunek, używając do tego kalki lub bezpośrednio malując tuszem lub temperą, a następnie tło (na odbitce jest białe) wycina się nożykiem, dłutem lub rylcem. Dobór narzędzia zależy od rodzaju drewna i sposobu jego cięcia. Ze względu na sposób cięcia rozróżnia się drzeworyt wzdłużny (langowy) i drzeworyt poprzeczny (sztorcowy). Partie wypukłe, pozostałe po wybraniu tła, pokrywa się farbą za pomocą wałka, a następnie odbija na papierze, pocierając jego odwrotną stronę kostką introligatorską, lub używając prasy ręcznej. Drzeworyt znany jest od starożytności. Jako technika graficzna stosowany jest od końca XIV wieku. Okres największego rozwoju przeżywał w drugiej połowie XV wieku oraz w wieku XVI. Technikę tę stosował m.in. Albrecht Dürer, malarz, grafik i teoretyk sztuki, uznawany za najwybitniejszego przedstawiciela niemieckiego renesansu. Dürer posługiwał się także techniką miedziorytu, która już w połowie wieku XVI wyparła drzeworyt dominujący wcześniej w ilustracji książkowej. Odrodzenie technika drzeworytu zawdzięcza powstaniu drzeworytu sztorcowego wynalezionego w 1790 roku przez angielskiego ilustratora Thomasa Bewicka. Drewnem, którego Bewick używał, był cięty w poprzek bukszpan; nożyk i dłuto ilustrator zastąpił rylcem. Udoskonalenie techniki drzeworytu spowodowało powstanie w Anglii, Niemczech i Francji wielu zakładów drzeworytniczych, co zbiegło się ze wzmożonym ruchem na runku wydawniczym. W XIX wieku drzeworyt pełnił głównie funkcję techniki reprodukcyjnej odtwarzającej dzieła malarskie oraz techniki ilustracyjnej stosowanej w prasie, w Polsce m.in. w czasopismach „Tygodnik Ilustrowany”, „Kłosy”, „Wędrowiec”, „Mucha”. Na przełomie XIX i XX wieku drzeworyt w tych użyciach został wyparty przez inne techniki, ale nadal był stosowany przez artystów m.in. Paula Gauguina i Edvarda Muncha. Techniką drzeworytu barwnego, w którym artyści dla każdego koloru musieli przygotowywać odrębny klocek drukarski, posługiwali się także m.in.: Niemiec Carl Theodor Thiemann, Austriacy Maximilian Kurzweil, Wilhelm Laage, Carl Moll i Josef Stoitzner, Czech Adolf Zdrazila oraz Francuz Paul-Emil Colin.

Za twórcę nowoczesnego polskiego drzeworytu uważa się Władysława Skoczylasa. Artysta w swojej twórczości, dążąc do wypracowania nowoczesnego stylu narodowego, nawiązywał do podhalańskich obrazów na szkle. Do rozwoju technik graficznych Skoczylas przyczynił się nie tylko jako autor prac, ale także jako dydaktyk, profesor grafiki warsztatowej w warszawskiej Szkole Sztuk Pięknych. Środowisko twórców skupionych wokół niego i Ludwika Gardowskiego w1925 roku powołało do życia, działające do 1939 roku, Stowarzyszenie Polskich Artystów Grafików „Ryt”, którego celem było doskonalenie sztuki drzeworytu. Jego członkami byli m.in. Tadeusz Kulisiewicz, Stefan Mrożewski, Edmund Bartłomiejczyk, Tadeusz Cieślewski (syn) oraz Bogna Krasnodębska-Gardowska i Konrad Strzednicki. Ci dwoje współtworzyli potem, działającą w latach 1947-1960, Grupę 9 Grafików kontynuującą tradycje stowarzyszenia „Ryt”. Artyści należący do Grupy 9 Grafików tworzyli w nurtach: klasycyzującym, realizmu, socrealizmu, jak również ekspresjonizmu społecznego i metaforycznego. Technika drzeworytu była chętnie stosowana także przez ekspresjonistów z poznańskiej grupy artystycznej Bunt, działającej w latach 1918-1920, skupionej wokół czasopisma „Zdrój”. Drzeworytem chętnie posługiwali się również krakowscy Formiści, grupa artystów zrzeszona w 1917 roku pod szyldem „Ekspresjoniści polscy”.